Heyelan, eğimli arazilerde toprağın ve kaya kütlelerinin yer çekimi etkisiyle kayması sonucu meydana gelen doğal bir afettir. Genellikle yoğun yağışlar, yer altı su seviyesindeki değişimler ve insan faaliyetleri heyelan riskini artırmaktadır. Türkiye, jeolojik yapısı gereği heyelan tehlikesi yüksek bölgelerden biridir. Heyelan olayları, özellikle dağlık ve eğimli alanlarda görülmekle birlikte, bazı bölgelerde bu risk çok daha yüksektir. Bu yazımızda heyelanın en çok görüldüğü bölgeleri ve bu afetin nedenlerini detaylı olarak ele alıyoruz.
Heyelan En Çok Nerelerde Görülür?
Heyelan, eğimli, gevşek zeminli ve yoğun yağış alan bölgelerde daha sık görülmektedir. Türkiye’de en çok Karadeniz Bölgesi’nde karşılaşılan bu doğal afet, dünyada da benzer özelliklere sahip bölgelerde yaygındır. Türkiye’de heyelan riski en yüksek olan bölgeler şunlardır:
Karadeniz Bölgesi
Türkiye’de heyelanların en sık yaşandığı bölge Karadeniz’dir. Bölgenin engebeli yapısı, sık ve yoğun yağış alması ve toprağın gevşek yapıda olması heyelan olaylarını artırmaktadır. Trabzon, Rize, Giresun ve Artvin gibi iller heyelan açısından en riskli şehirler arasında yer almaktadır.
Doğu Anadolu Bölgesi
Kar yağışının fazla olduğu ve eğimli arazilerin yoğun bulunduğu Doğu Anadolu’da, özellikle ilkbahar aylarında karların erimesiyle heyelan riski artmaktadır. Erzurum, Hakkâri ve Tunceli gibi illerde heyelan olaylarına sıkça rastlanmaktadır.
Akdeniz ve Ege Bölgeleri
Akdeniz ve Ege Bölgelerinde, özellikle kıyıya paralel uzanan dağlık alanlarda heyelan tehlikesi bulunmaktadır. Antalya, Muğla ve Denizli gibi illerde, aşırı yağışlar sonrasında toprak kaymaları yaşanabilmektedir.
Marmara ve İç Anadolu Bölgeleri
Marmara ve İç Anadolu’da heyelan riski diğer bölgelere göre daha az olsa da, Bolu, Sakarya ve Eskişehir gibi illerde eğimli arazilerde toprak kaymaları meydana gelebilmektedir. Ancak bu bölgelerdeki heyelanlar genellikle küçük çaplıdır.
Heyelanı Tetikleyen Faktörler
Heyelanların meydana gelmesinde birçok doğal ve insan kaynaklı etken bulunmaktadır.
Yoğun Yağışlar ve Yer Altı Suları
Aşırı yağış, toprağın suya doymasına neden olarak heyelanı tetikleyebilir. Özellikle yağışın uzun süreli ve şiddetli olduğu bölgelerde heyelan riski artar. Ayrıca, yer altı su seviyesindeki ani değişimler de toprak kaymasını hızlandırabilir.
Eğimin Fazla Olması
Dağlık ve engebeli arazilerde, toprağın kaymasını engelleyecek bitki örtüsü yetersizse heyelan riski daha fazladır. Eğim arttıkça, yer çekimi etkisiyle toprağın kayması daha kolay hale gelir.
İnsan Faaliyetleri
Yol yapımı, madencilik, orman tahribatı ve bilinçsiz tarım faaliyetleri heyelan riskini artıran insan kaynaklı etkenler arasındadır. Eğimli arazilerde yapılan inşaat çalışmaları, toprağın doğal dengesini bozarak kaymalara sebep olabilir.
Heyelan Riski Taşıyan Ülkeler
Dünya genelinde heyelan olaylarının en sık yaşandığı ülkeler, jeolojik yapıları ve iklim koşulları nedeniyle şu şekildedir:
- Hindistan ve Nepal: Himalayalar’da yoğun yağışlar heyelanlara yol açmaktadır.
- Japonya: Depremler ve muson yağmurları nedeniyle sık sık toprak kaymaları görülmektedir.
- Filipinler ve Endonezya: Tropikal fırtınalar ve volkanik yapılar heyelan riskini artırmaktadır.
- Amerika Birleşik Devletleri: Kaliforniya ve Washington eyaletlerinde sıkça heyelan olayları meydana gelmektedir.
Heyelan Bölgelerinde Gezilecek Yerler ve Maliyetleri
Heyelan riski taşıyan bölgeler doğal güzellikleriyle de dikkat çekmektedir. Ancak, bu bölgelere seyahat ederken dikkatli olmak ve hava koşullarını göz önünde bulundurmak gereklidir. İşte heyelan riski olan bazı popüler turistik bölgeler ve 2025 yılı itibarıyla tahmini seyahat maliyetleri:
- Rize – Ayder Yaylası: Konaklama gecelik 3.500 – 7.000 TL, ulaşım ise 1.500 TL civarındadır.
- Trabzon – Uzungöl: Otel fiyatları gecelik 3.000 – 6.500 TL, yemek ve gezi masrafları 2.000 TL civarındadır.
- Artvin – Karagöl: Doğa gezileri için ideal bir bölge olup, kamp yapma imkânı vardır. Konaklama 2.500 – 5.500 TL, ulaşım ise 1.800 TL civarındadır.
- Muğla – Fethiye: Babadağ gibi yüksek noktalarda heyelan riski bulunmaktadır. Otel fiyatları 5.000 – 10.000 TL, ulaşım 2.500 TL civarındadır.
Bu bölgeleri ziyaret ederken özellikle yağışlı havalarda dikkatli olunmalı ve güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Heyelan hakkında en çok merak edilen sorular ve cevapları şu şekildedir:
Heyelan hangi bölgelerde daha sık görülür?
Heyelan en çok Karadeniz Bölgesi’nde görülmektedir. Özellikle Rize, Trabzon ve Artvin illeri heyelan açısından en riskli bölgelerdir.
Heyelan nasıl önlenebilir?
Heyelanı önlemek için ağaçlandırma çalışmaları yapılmalı, eğimli arazilere bilinçsiz yapılaşma engellenmeli ve drenaj sistemleri güçlendirilmelidir.
İnsan faaliyetleri heyelanı nasıl etkiler?
Ormanların yok edilmesi, yol yapımı ve madencilik faaliyetleri toprağın dengesini bozarak heyelan riskini artırmaktadır.
Heyelan sırasında ne yapılmalı?
Heyelan anında hızlıca güvenli bir bölgeye geçilmeli, yüksek eğimli alanlardan uzak durulmalı ve yetkililerin uyarıları dikkate alınmalıdır.
Türkiye’de heyelan en çok hangi mevsimde görülür?
Heyelan olayları özellikle ilkbahar aylarında, kar erimeleri ve yağışların artmasıyla birlikte daha sık meydana gelmektedir.
Heyelan riski olan bölgelerde yaşamak güvenli midir?
Gerekli önlemler alındığında heyelan riski olan bölgelerde yaşamak mümkündür. Ancak, bu bölgelerde yapılaşma ve altyapı çalışmalarında dikkatli olunmalıdır.
